تحریف و تبدیل درتاریخ نگاری بابی(تاریخ نبیل زرندی) توسط رهبران بهائی

بحث انتقادی درصفحه فیس بوک مطالعات آکادمیک شیخیه، بابیت و بهائیت

 دنیس مک اوئن

————————–

توضیح بهائی پژوهی:از نکات مورد اعتراض سران شیخیه و بابی،و نیز روشنفکران بهائی، نسبت به عملکرد رهبران بهائی و تشکیلات کنونی حاکم برجامعه بهائی(بیت العدل جهانی و محافل ملی بهائیان)،موضوع حذف و تحریف و تبدیل در آثار و افکار و نوشته های سران شیخی و بابی است ؛ به نحوی که انحراف از عقاید و برنامه های اولیه،از دید همگان پنهان بماند.

          از مهمترین موارد حذف و سانسور تاریخی صورت گرفته توسط سران بهائی،پنهان کردن کتاب تاریخ نبیل (که به تاریخ و وقایع دوره اولیه بابی پرداخته است.) و ارائه ترجمه و تلخیص تحریف شده ای از آن توسط سران بهائی میباشد.

          در گفتگوی مجازی زیر،دکتر دنیس مک اوئن، که مطالعات و تحقیقات دکترای خود را درباره تاریخ و عقاید بابی به انجام سانده،به زمینه و علل این دستبرد و تحریف تاریخی و آیینی پرداخته، و راه حل بازگشت اعتمادعمومی را با دیگر روشنفکران بهائی مورد بحث و بررسی قرار داده است.

——————————

مت هاوس: آیا کتاب تلخیص تاریخ نبیل شوقی‌افندی، جلد / بخش دومی هم دارد؟

دیوید مزین: من چند نکته به نظرم می‌رسد. جلد اولی که شوقی‌افندی ارائه کرده، طبق گفته علی نخجوانی، ترجمه و برگرفته از نسخه‌ای است که بهاءالله آن‌را رد کرده بود. ظاهراً نسخه صحیح آن‌هم دزدیده شده است ! و از نظر من، برای بیت‌العدل هم زشت است نسخه دست‌نویسی را عرضه کند که توسط بهاءالله رد شده است. لذا آنچه را که به‌عنوان ترجمه و تلخیص شوقی‌افندی داریم، همان جلد 2 است !

          تا آنجا که من می‌فهمم جلد 1 این تاریخ، گرچه توسط بهاءالله رد شده، ولی باطناً یک سر و گردن از تاریخ‌های مشابه بالاتر است؛ چرا که نبیل بعد از بابیان هم زنده بود و از محضر بهاءالله هم مستفیض شد؛ در حالی‌که بقیه نویسندگان اولیه،تنها در همان میانه معرکه زندگی کردند! نبیل یک شاعر بود و اثری تولید کرد که بیشتر از قریحه او الهام گرفت و در مواردی (که دراثرش هم بسیار روشن و مشهود است) جنبه شاعرانه‌اش بر رعایت واقعیات می‌چربد! و شاید به‌همین دلیل کتابش از سوی بهاءالله رد شد. سایر منابع تاریخی، به نظر من درست‌تر و دقیق‌تر، و با تأکید بر حوادث و رویدادهای مهمتر، ولی توجه بیشتر به افراد قدیمی‌تر داشتند! لذا شاید از نظر احساسی کتاب نبیل مناسبتر باشد؛ ولی برای داشتن و اطلاع از حقایق و وقایع تاریخی، باید همه نوشته‌ها و منبع تاریخی را هم ملاحظه و سپس به ارزیابی آن‌ها بپردازیم.

برمک کوشا: کاویان (صادق‌زاده میلانی) جان، آیا تو می‌تونی توضیح بیشتری درباره ردّ کردن اثر نبیل از سوی بهاءالله بدهی؟ ما کمی درباره این موضوع صحبت کردیم …اگر نقل قولی از بزرگان باشد مناسب است! من جایی شنیدم که تو گفته‌ای بهاءالله از نبیل انتقاد کرده، زیرا او مطالب و ماجراهای غیرعادی و خارق‌العاده زیادی را در نوشته خود آورده است…

پیتر اسمیت: من خیلی خیلی قدیم شنیدم ، و نمی‌دانم چقدر مطلب صحت داشته باشه، که علّت اینکه بهاءالله نسخه نوشتار اصلی نبیل را دوست نداشت این بود که او در نوشته خود بیش از اندازه مطالب معجزه‌ آسا نقل کرده است.

دنیس مک اوئن: برداشت من همواره این بود که کتاب شوقی‌افندی (تلخیص تاریخ نبیل) ترجمه درست و کاملی از تاریخ نبیل نیست. بلکه برداشت و روایت وصله پینه شده و حذف و اضافه شده‌ای است که توسط شوقی‌افندی به رشته تحریر درآمده است. من سال‌ها پیش، نسخه اصلی تاریخ نبیل را در دارالاثار، زیر نظر بیت‌العدل، در حیفا، دیدم؛ ولی آن‌ها به هیچ‌ کس اجازه نمی‌دادند که به اندازه کافی آنجا بماند و کتاب را بخواند و یا ترجمه کند. ممکن است الان شرایط تغییر کرده باشد. نکته مهم این است که بیت‌العدل اجازه دهد حداقل متن کامل و اصلی نسخه فارسی تاریخ نبیل به‌ صورت کتاب کاغذی و یا آنلاین منتشر شود. بدون این اقدام، «تلخیص تاریخ نبیل» استفاده ناچیزی برای کارهای پژوهشی و آکادمیک خواهد داشت. کتاب‌های تاریخ دیگری هم هست که منتشر نشده و یا از دسترس (عموم و محققان) خارج گردیده است.

بدیع ویار: روحیه خانم هم «تلخیص تاریخ نبیل» شوقی را حاصل یک کار علمی و پژوهشی، و یا ترجمه دقیقی از تاریخ نبیل تلقی نکرده است: (گوهر یکتا 1969): ” تلخیص تاریخ نبیل، یک ساده‌ نگاری و کار تفننّی، برای بالابردن روحیه بهائیان، جهت حرکت به‌ سوی کار تبلیغی و میسیونری بود.”

دنیس مک اوئن: بدیع عزیز! من مطمئن هستم که اثر شوقی‌افندی برای بهائیان جالب و ارزنده است؛ ولی برای فرد غیربهائی و پژوهشگری، همچون خود من، که مطالب زیادی درباره باب و بابیت نوشته‌ام، مطالبی همچون انگیزش جهت کار تبلیغی، در درجه بعدی اهمیت است. نکته مهم و اصلی این است که آیا متن از صحت و وثاقت قابل قبول برخوردار است یا خیر؟ آیا اشتباه بزرگ و فجیعی در آن وجود دارد یا خیر؟ و مواردی از این دست. اگر بهائیان مدعی باورمندی به «تطابق و هماهنگی عقل و دین» می‌باشند، انکار و نادیده گرفتن راهبرد عقلانی به متون دینی از سوی آنان وجهه خوبی نزد افراد پژوهشگر و دانشگاهی، یا حتی افراد غیربهائی و همچنین مبتدیان و متحریان حقیقت نخواهد داشت. روایت و تاریخ نوشته شده توسط نبیل ‌زرندی وحی مُنزل نیست و لذا باید بتوان آنرا با موازین و معیارهای علمی و بشری مورد قضاوت قرار داد. من نمی‌گویم که بهائیان از این کتاب برای تهییج و تشویق مبلغان خود استفاده نکنند؛ ولی، همان ‌طور که در نوشته‌ها و تحقیقات خود نشان داده‌ام، مطالب بسیار زیاد و اتفاقات مهمی بود که نبیل حتی به اختصار در کتاب تاریخ خود آنها را ذکر نکرده، که می‌تواند حتی برای خود بهائیان جالب و مفید باشد.

بدیع: دنیس، من متوجه نظر تو هستم. اولویت شما به‌عنوان یک پژوهشگر غیربهائی حوزه تاریخ بابی- بهائی درست است. ولی، در عین حال، مهم است که غرض از تألیف تلخیص تاریخ نبیل توسط شوقی‌افندی را بدانیم. دانستن این نکته در مطالعه ادبیات بهائی مهم است.

دنیس مک اوئن: بدیع، از پاسخت متشکرم. سؤال دقیق من این است منظور از «غرض از تألیف تلخیص تاریخ نبیل توسط شوقی‌افندی» چیست؟ احتمالاً بخشی از کتب تاریخ دینی، که در جوامع – از جمله ایران- نوشته شده توأم با معنویت و روحانیت، و بعضاً مبالغه‌آمیز است؛ و من اطمینان دارم که تاریخ نبیل هم بر این سیاق نوشته شده است. البته رشته مطالعات تاریخی مدرن (به دلایل مختلف) علاقه ‌ای به هدف و مقصود این تاریخ نگاری‌ها ندارد. به عبارت دیگر، با استفاده از مطالعات و ابزارهای اجتماعی، اقتصادی، تحلیل و ارزیابی متن، و راویان تاریخ، و سایر فاکتورهای مناسب و تأثیرگذار، به ارزیابی و تحلیل متن و ذهنیات تاریخ نگار می‌پردازد. این مطلب شما صحیح است که در مطالعه هر متن دینی باید به نگرش باورمندان آن آیین توجه نماییم. ولی این نظر نباید ما را از قواعد اصلی ناظر بر تفسیر متن مقدس، یا قواعد راجع به رسیدگی به تعارض احادیث، یا رهیافت سکولار به متن مقدس،… منصرف نماید. تا زمانی‌که اصل نسخه فارسی تاریخ نبیل، برای مطالعه و بررسی توسط منتقدین منتشر نشود؛ استفاده از نوشتار تلخیص تاریخ نبیل، برای مطالعه تاریخ بابی- حوزه‌ای که امیدوارم نقش مهمی در آن داشته باشم – بسیار ریسکی و خطرناک است.

          آیا ما اجازه خواهیم یافت که متن فارسی تاریخ نبیل را با نوشتار مغلق و مبالغه‌آمیز شوقی‌افندی مقایسه و مطابقت کنیم؟ حتما این نکته ساده هم مهم است که نشان دهیم آیا متن تاریخ نبیل فارسی، یک متن ساده بود؛ در حالی که شوقی افندی به‌دنبال تهیه متنی شبیه عهد جدید بود، و یا برعکس؟ نکته مهم این است که نسخه اصلی فارسی تاریخ نبیل، پس از این همه تأخیر غیرقابل توجیه، انتشار یابد.

بدیع: دنیس، بعید می‌دانم که نبیل در اندیشه نوشتن تاریخ و روایت دقیقی درباره پیدایش و دوران اولیه بابیت و بهائیت بوده باشد. لذا، او ناگزیر از انتخاب یک چارچوب مقدس مآب برای نوشته خود بود، که شما به ‌درستی به آن اشاره کردی. به نظر من تلخیص تاریخ نبیل (متن انگلیسی نوشته شوقی‌افندی) متن متفاوتی (با نسخه اصلی) است.

من فکر می‌کنم ترجمه شوقی افندی حتّی ترجمه دقیق متن نباشد، بلکه یک متن گزینش شده انگیزشی و الهام بخش، برگرفته از محتویات تاریخ نبیل است.

پیتر اسمیت: همان‌طور که خود شوقی‌افندی بیان کرده، هدف او از تهیه Dawn breakers (که در زبان فارسی به تلخیص تاریخ نبیل مشهور است) تشویق و ترغیب بهائیان غربی برای توجه بیشتر به امر است. او همچنین یادداشت‌ها و پاورقی‌هایی از نویسندگان و مورخان غیربهائی به آن اضافه کرده، که نشان می‌دهد  بدنبال تشویق به انجام کارهای تبلیغی بوده است !