رشد جمعیت بهائیان؛ از آمار فراوانی تا شمارش تعداد واقعی

 مقدمه

موضوع جمعیت، به عنوان عاملی مؤثر در شکل دهی قدرت سیاسی و اقتصادی جوامع و کشورها است . در طول تاریخ ، رشد جمعیت در یک قبیله ، شهر و کشور به معنای قدرت بیشتر حاکمان در آن منطقه بوده است. به همین سبب افزایش آمار فراوانی جمعیت ها و گروه های اجتماعی در یک منطقه راه نفوذ قدرت را آسان و سریع می کند. امروزه شاخصه های رشد جمعیت در آمار کشورها و جامعه های بین المللی با موارد زیر تعریف می شود: 1-کیفیت 2-توانایی ها 3-قابلیت ها. رشد جمعیت بهائیان و شاخصه های آمار واقعی اعضای این تشکیلات را در این مقاله بررسی می کنیم.

ارتباط رشد جمعیت و آمار واقعی در یک جامعه 

آمار دقیق رشد جمعیت نیز از موارد مهمی است که از جنبه ی انسانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حائز اهمیت است . اگرچه مبهم بودن فراوانی جمعیت یک گروه اجتماعی در عصر گفتگو و ارتباطات یک نقطه ی ضعف محسوب می شود، در عین حال می تواند برای بعضی از جوامع یک امتیاز به حساب آید . چرا که عدم اعلام دقیق جمعیت می تواند گمانه زنی های دیگری را از سوی افراد به همراه داشته باشد ؛ به طور مثال، اگر یک جامعه ی کوچک، در نظر دیگران بزرگ جلوه داده شود؛ می تواند دستاویز بهره برداری های اقتصادی و سیاسی مختلف گردد.

آمار و تعداد در جمعیت های دینی

آمار رشد جمعیت پیروان ادیان ، گروه ها و آیین ها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است ؛ چرا که هر فردی که بر روی این کره ی خاکی زندگی می کند، وابسته به یک دین و آیین و مشی فرهنگی-سیاسی است که افزایش و یا کاهش رشد جمعیت آن می تواند جایگاه آن را در جامعه ی جهانی و در حوزه های مختلف اجتماعی و سیاسی تعیین نماید. اطلاع از آمار یک جمعیت دینی در اکثر مواقع سخت و دشوار است ؛ چرا که معیارهای متفاوتی در محاسبه ی تعداد افراد وجود دارد و می توان از زوایای مختلفی به یک جمعیت دینی نگاه کرد.

 

جمعیت مسیحیان و روش تشخیص آمار واقعی

به طور مثال در جمعیت مسیحیان به چه کسی می توان یک کاتولیک گفت ؟ به فردی که غسل تعمید کرده است؟ فردی که به صورت عرفی کاتولیک شناخته می شود ؟ و یا به فردی که در مراسم عشاء ربانی شرکت می کند ؟ تمام این افراد در رشد جمعیت مؤثرند. هم می توانند به عنوان کاتولیک شناخته شوند و هم نه.

جمعیت بهائیان و روش تشخیص آمار واقعی

در این میان ، تعداد بهائیان، به عنوان یک گروه آیینی ، به دلیل مختصات و موقعیتی که در جامعه ی بین المللی دارند ، مورد توجه است. بهائیان خود را به عنوان یک دین الهی به دنیا معرفی می کنند و همچنین ادعا می کنند که حائز بزرگترین جمعیت دینی جهان از نظر گستردگی هستند. بررسی رشد جمعیت این گروه اجتماعی- دینی از آنجا اهمیت می یابد که آیین بهائی تا به امروز هیچ گونه آمار رسمی از تعداد واقعی پیروان خود اعلام و منتشر نکرده است و جمعیت آن را تنها در وب سایت های غیر رسمی می توان جستجو کرد . نکته ی جالب تر، سکوت تشکیلات بهائی نسبت به آمارهای غیر واقعی ارائه شده از سوی دیگران است.

می خواهیم با تعریف مفهوم گروه اجتماعی ، جمعیت بهائیان و آمار فراوانی آنها را دقیق تر بررسی کنیم.

 

گروه اجتماعی مبنای شمارش آمار جمعیت بهائیان  

ابتدایی ترین مفهوم گروه اجتماعی عبارت است از: « افرادی با یک سلسله خصوصیات اجتماعی ، اقتصادی، باورها و ویژگی های مشترک. » بنابراین ، ابتدا باید مشخص گردد که ویژگی مشترک افراد در جمعیتی که خود را بهائی معرفی می کنند چیست؟ آیا این ویژگی ها به طور مشخص در یک بهائی هندی ، یک بهائی امریکایی یا یک بهائی ایرانی یکسان است یا متفاوت؟ به همین دلیل لازم است به تعریف عنوان «بهائی» در معیار رشد جمعیت بپردازیم و به عبارت بهتر ببینیم چه کسی می تواند نام بهائی بر روی خود بگذارد.

راه های شمارش آمار بهائیان در یک جمعیت  

•  تأیید فرم های اظهار اطلاعات بهائی

اولین و بهترین راه آمارگیری رشد جمعیت بهائیان، فرم های ثبت نام در تشکیلات بهائی است. تأیید اطلاعات زیر در فرم های اولیه ی ثبت نام باعث می شود ، به آن فرد « بهائی »  گویند:

1. به مبشر بودن میرزا علی محمد باب، مظهریت و پیامبری بهاءالله، ایمان داشته باشد
2. به جانشینان وی یعنی عبدالبهاء و شوقی ربانی به عنوان رهبران پس از بهاءالله باور داشته باشد
3. بیت العدل ( سازمان رهبری جامعه ی بهائی ) را مصون از هرگونه خطا و لازم الاطاعه بداند.

• پذیرفتن نظم اداری بهائی

نکته ی مهم دیگر در مورد شمارش تعداد واقعی بهائیان تشخیص « بهائی بودن » در یک جمعیت است. معنای بهائی بودن یا نبودن این است که امروزه راه ورود به جامعه ی بین المللی بهائی از مسیر تشکیلات بهائی می گذرد. به این معنی که فرد ، به صرف قبول بهاءالله و پیامبری یا مظهر الهی دانستن او بهائی شناخته نخواهد شد؛ بلکه لازم است اطاعت از تشکیلات و نظامات اداری بهائی را بپذیرد و طبق قوانین نظم اداری بهائی رفتار نماید. در این صورت او به عنوان یک بهائی شناخته خواهد شد و نام وی عضو جمعیت بهائی ثبت می شود. بدین ترتیب یک بهائی در آمار رشد جمعیت بهائیان مؤثر خواهد بود.

• ثبت نام اداری بهائیان (کارت تسجیل) 

بر خلاف اکثر جمعیت های آئینی و ادیان الهی در جهان، که معتقدین به آن صرف اعتقاد قلبی جزو پیروان آن دین محسوب می گردند ، پیروان آئین بهائی باید با رسیدن به سن بلوغ ، در تشکیلات بهائی ثبت نام کرده و شماره یا کد عضویت خود را نیز دریافت کنند . بنابراین هر فرد بهائی دارای یک شناسنامه و هویت مشخص است و تشکیلات ادارای بهائی با توجه به اطلاعات موجود ، از مشخصات، تعداد و خصوصیات تمامی اعضای خود آگاه است . در این صورت محاسبه و شمارش آمار تعداد بهائیان و همچنین ارائه ی آمار دقیقی از آن ها کار چندان پیچیده ای به نظر نمی رسد.

مسئول اطلاعات آماری و رشد جمعیت بهائیان چه کسی است؟ 

جمع آوری و ثبت آمار تعداد بهائیا ، از سال ها قبل و از زمان حیات شوقی ربانی تاکنون ادامه داشته و جزء دستورات مؤکد رهبران بهائی است و مسئولیت انجام آن به عهده ی محافل ملی و محلی و جمعیت های بهائی در هر منطقه از جهان گذاشته شده است .

شوقی ربانی اولین ولی امر آئین بهائی اوایل دهه سی شمسی ، به بهائیان دستور تکمیل  گرفتن آمار و شمارش جمعیت بهائیان را می دهد . در ضمن، ذکر عنوان «لجنه احصائیه » به معنای کمیته آمار در این ابلاغیه ، نشان دهنده ی اهمیت و نیز سابقه ی جمع آوری اطلاعات آماری در تشکیلات بهائی است. در ابلاغ محفل ملی ایران چنین آمده است:

مولای توانا حضرت ولی امرالله ( شوقی ) راجع به لزوم و اهمیت تکمیل احصائیه فرمودند:
« در خصوص احصائیه ، محافل محلیه را پی در پی تذکّر دادند که در قضیه احصائیه و اکمال آن همت بلیغ مبذول دارند. بار دیگر به عموم تذکر دهند که عموم من دون استثناء رجالاً و نساءً اقدام و مشارکت نمایند . احصائیه ناقص مقبول نه…. عموم محافل و منشیان و جمعیت های بهائی اکیداً به تمام قوا قیام به اجرای این دستور مبارک نمایند و در انجام این منظور مهم و حیاتی ، ادنی مسامحه و مساهله را جایز ندانند و به لجنه های احصائیه در هر نقطه صریحا و اکیداً ابلاغ نمایند که بر وفق نظامات اداری و دستور العمل های لجنه ملّی احصائیه اوراق تسجیلی را تکمیل و نواقص مشهوده را کاملاً مرتفع فرمایند». (1)

بنابراین لجنه احصائیه مسئول تهیه اطلاعات آماری از جمعیت بهائیان و شمارش تعداد آنها (نفوس بهائی) در جامعه بهائی هست.

در حال حاضر نیز بیت العدل همه ساله آمار دقیقی را از فعالیت های تک تک محافل ملی در کشورهای مختلف دنیا تهیه می نماید. این اطلاعات شامل فرم مخصوصی است تحت عنوان گزارش آماری سالیانه که همه ساله تا پایان ماه آگوست ( ماه هشتم میلادی ) باید به مرکز جهانی بهائی ارسال گردد. (۲)

حذف آمار جمعیت های خارج شده از تشکیلات بهائی 

• هدایت یافتگان

افراد بهائی در صورت تجدید نظر در عقیده دینی خود، باید از تشکیلات بهائی، درخواست حذف نام نمایند . این نکته ی بارز نشان دهنده ی قدرت و تسلط تشکیلات بر تمامی پیروان خود و بهائیان است .

همچنین نشانگر وجود یک نظام اداری و تشکیلاتی آگاه حاکم بر جامعه ی بین المللی بهائی است که تمامی افعال و حرکات بهائیان را تحت نظر دارد . حتی خروج از دیانت بهائی نیز باید با اجازه ی بیت العدل و تشکیلات بهائی صورت گیرد ! لزوم اجازه ی تشکیلات جهت خروج از جامعه دینی ، در ادیان گذشته سابقه ای ندارد . به نظر می رسد که این ویژگی ، نوعی تفاوت آیین بهائی با سایر ادیان است ؛ همچنین می توان آن را یک نوع دخالت در حریم باور شخصی افراد قلمداد کرد .

• فوت شدگان و کودکان

در برخی از نشریات ادواری بهائی فهرست اسامی افرادی را می بینیم که در طی دوره ازدواج یا فوت کرده اند و حتی نام کسانی که بر اثر انتقاد و یا تخطی از فرامین بهائی از جامعه اخراج شده اند، همچنین نام افراد بهائی زاده که به سن بلوغ رسیده اند نیز ثبت می شود . بنابراین عدم ارائه ی تعداد دقیق بهائیان از سوی بیت العدل و اصرار بر کتمان آن سئوال برانگیز است . تا کسی نتواند تخمینی از رشد جمعیت واقعی بهائیان به دست آورد.

دلایل آمار متناقض تعداد بهائیان از طرف بیت العدل

از سوی دیگر، آمارهای ذکر شده از تعداد واقعی بهائیان در بیانیه های مختلف و منابع غیر رسمی بهائی ۵ تا ۷ میلیون نفر اعلام می شود. این شمارش آمار به نظر اغراق آمیز می آید، در حالی که تاکنون از سوی جامعه بهائی نیز تکذیب نشده است. مثلاً آمار ذکر شده از بهائیان ساکن هندوستان بیش از ۲ میلیون نفر است ، در حالی که آمارهای رسمی دولت هندوستان این موضوع را در رشد جمعیت آنان تأیید نمی کند.

در ایران، با اینکه رسانه های بهائی تعداد بهائیان ایران را ، ۳۰۰ هزار نفر اعلام می کنند؛ اما بر اساس سرشماری سازمان آمار سال ۱۳۹۰ ، کل افرادی که در پرسشنامه در مورد دین، کلمه ی «سایر » را علامت زده اند رقمی به مراتب پایین تر از رقم فوق الذکر است که این رقم شامل پیروان مذاهب هندو ، سیک ، صابئی و غیره نیز می شود . در واقع تا حدی رشد جمعیت معکوس بوده است.

شاید عدم ارائه آمار واقعی از سوی بیت العدل و کتمان آن ، به این دلیل باشد که آمارهای غیر واقعی و اغراق آمیز موجود ، که توسط خود بهائیان اعلام می گردد، ملاک محاسبه ی اندیشمندان و محققین قرار گیرد ؛ و تعداد اندک بهائیان در جهان، که می تواند موجب تنزل جایگاه اجتماعی آنان شود ؛ هرگز مشخص نگردد. و رشد جمعیت را مثبت  نشان دهد.

روش های محاسبه افزایش جمعیت بهائیان در آمار جوامع مختلف

به منظور نزدیک شدن به معیاری برای به دست آوردن آمار واقعی بهائیان ، نگاهی به روش های مختلف رشد جمعیت جوامع مختلف می اندازیم. افزایش جمعیت در یک کشور و یا در یک جامعه به چند صورت امکان پذیر است:

1. کشورگشایی و یا پذیرش دین حاکم از سوی مردم یک کشور

در طول حیات آئین بهائی ، بهائیان از قدرت نظامی و یا قهری برخوردار نبودند و در هیچ کشوری برتری سیاسی و تشکیلاتی نداشته اند . همچنین در آئین بهائی حکم جهاد نسخ شده است . بنابراین ، جامعه ی بهائی نمی تواند از این گزینه به نفع خود بهره برداری کند.

2. زاد و ولد و تولید مثل؛ راه افزایش جمعیت و آمار

این گزینه هر چند یکی از راه های افزایش تعداد بهائیان ( ازدیاد نفوس ) تلقی می شود ولی نمی تواند رشد غیر طبیعی جمعیت را به همراه داشته باشد . براساس اطلاعات آماری ، شاخص افزایش جمعیت در هر کشوری تا حدودی قابل پیش بینی است و براساس تعداد متولدین و افراد فوت شده تعیین می شود. همچنین باتوجه به فرهنگ بهائی و عدم تأکید آن ها بر تعدد زاد و ولد و همچنین مسئله ی تک همسری، تشکیلات بهائی نمی تواند از گزینه ی رشد جمعیت از طریق زاد و ولد ، بهره برداری چندانی بنماید.

3. رشد جمعیت از طریق تبلیغ بهائیان

آئین بهائی برای افزایش نفوس خود و امکان تأثیر گذاری بر جامعه ی جهانی و معرفی خود به عنوان یک دین جهانی ، چاره ای جز تبلیغ گسترده و تبلیغ پیروان سایر ادیان و بهائی کردن آنها ندارد . بنابراین رهبران دیانت بهائی ، تبلیغ مردم و پیروان سایر ادیان و گروه ها را جزو لاینفک تعالیم و آموزه های خود می دانند به طوری که عبدالبهاء فرزند بهاءالله و یکی از مهم ترین شخصیت های بهائی دستور می دهد که هر یک از بهائیان در مدت یک سال حداقل باید یک نفر را به بهائیت تبلیغ و بهائی کند .

 او در بیانی بر این مهم تأکید می کند:

« باید هر فردی از افراد احبای الهی فکر خویش را حصر در تبلیغ نماید . چون چنین کنند بعد از یکسال احتیاج به مبلغ نماند، خود نفوس بدون تبلیغ به شاطي بحر احدیت بشتابند… باری ، ای یاران الهی ! اقلاً هر یک از دوستان باید در مدت یکسال یک نفس را تبلیغ نماید.» (3)

نمونه یاد شده یکی از صدها پیام و سخنرانی در مورد اهمیت تبلیغ است و دعوت بهائیان به تبلیغ عمومی در دستورالعمل های مختلف رهبران تشکیلات بهائی به وفور به چشم می خورد، که با هدف افزایش تعداد بهائیان است.

رشد جمعیت بهائی از طریق تبلیغ هر چند می تواند به عنوان یکی از راه حل های منطقی به حساب آید ، ولی آئین بهائی در این مسیر نیز با چالش های گوناگونی روبرو است ، زیرا رهبران مذهبی سایر ادیان و گروه ها به سادگی اجازه نمی دهند که تشکیلات بهائی دست تعدّی به سوی عقاید پیروان آنان دراز نماید. از طرف دیگر حکومت ها نیز در بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی و حتی اسرائیل به آنها به عنوان میهمانان ناخوانده می نگرند و اجازه فعالیت های تبلیغی چندانی نمی دهند.

بنابراین تشکیل کنفرانس های بین المللی، ساخت معابد در نقاط مختلف جهان ، ایجاد سازمان های مختلف تبلیغی ، چاپ و ترجمه کتب و نشریات تبلیغی به زبان های مختلف و حتی مراجعه ی خانه به خانه (4) و تبلیغ گروه ها و سازمان ها و پیروان سایر ادیان به عنوان یک گروه اجتماعی-مردمی، خود دلیل واضحی است که تشکیلات بهائی بیش از هر زمان دیگر احتیاج به پیرو و حتی هوادار دارد تا بتواند در جهان به عنوان یک دین شناخته شده ، پرطرفدار و پرجمعیت ، حرفی برای گفتن داشته باشد.

۴ . مهاجرت و جامعه سازی بهائیان با افزایش جمعیت

مهاجرت شکلی از تحرک جغرافیایی و تحرک مکانی است که بین دو واحد جغرافیایی صورت می گیرد و یکی از عوامل مهم تغییر دهنده آمار تعداد و ترکیب سنی و جنسیتی جمعیت است. تشویق بهائیان به مهاجرت ، از اقدامات مهم تشکیلات بهائی برای رشد جمعیت و گستردگی بیشتر است که در اصطلاح آن را جامعه سازی بهائی می نامند .

وجود پیام های متعدد رهبران بهائی در تشویق بهائیان به مهاجرت و نقشه های جهانی بهائی در اعزام بهائیان به کشورهای مختلف جهان ، نشانگر اهمیت موضوع رشد جمعیت است. تشکیلات بهائی از سال ۱۹۵۳ با تدوین یک نقشه ۱۰ ساله ی جهانی و اعزام بهائیان به نقاط مختلف دنیا، گام مهمی در جهت آمار گسترش جمعیت بهائیان برداشته است.

مهاجرت بهائیان به کشورهای مختلف و ایجاد پایگاه های تبلیغی ، چاپ کتب ، ترجمه مطالب بهائی به زبان های مورد نیاز ، خرید اماکن و ثبت تشکیلات دیانت بهائی به عنوان مؤسسات خیریه و حتی شرکت های تجاری ۵ در آن کشورها و به دست آوردن نوعی رسمیت در آن مناطق، از اقدامات مهمی است که در آمار تبلیغ ، گسترش رسانه ای و رشد جمعیت حامیان این آئین نقش آفرین بوده است.

رهبری این تشکیلات بعد از نقشه هفت ساله با تدوین نقشه های ۱۰ ساله، ۹ ساله و ۲۰ ساله و افزایش محافل ملی و محلی، توانست تا حدودی به اهداف اصلی خود، یعنی پراکنده کردن بهائیان در سراسر دنیا ، جامه ی عمل بپوشاند و خود را بعد از مسیحیت، دومین جامعه ی آئینی از نظر پراکندگی جمعیت بهائیان، معرفی نماید. این موفقیت از نظر آمار تبلیغاتی می تواند جامعه بهائی را در جایگاه یکی از جوامع آئینی در جهان قرار دهد .

هرچند این گستردگی از نظر فراوانی آمار کلی این آئین اهمیت چندانی ندارد و بهائیان در کشورهای مختلف از نظر جمعیت، تعداد قابل ذکری نسبت به پیروان سایر ادیان ندارند و معمولا در طبقه بندی آماری جزء « سایر ادیان » قرار می گیرند.

نتیجه گیری

با توجه به موارد ذکر شده اکنون این سؤال پیش می آید که حقیقتاً آمار جمعیت کنونی بهائیان جهان چقدر است؟ و چه تعداد بهائی درحال حاضر در کل دنیا وجود دارد؟ تعداد بهائیانی که امروز به تشکیلات بهائی اعتقاد دارند و یا پایبند به اصول آن هستند چقدر است ؟ رشد جمعیت بهائیان از ابتدا تا کنون به چه صورتی بوده است؟ پاسخ کوتاه این است که هیچ کس جز بیت العدل و رهبری تشکیلات بهائی، حقیقت را نمی داند .

اصولاً یافتن تعداد دقیق یک گروه اجتماعی-سیاسی گسترده در جهان و تعیین تعداد معتقدین واقعی و یا هواداران آن توسط سایرین ، کاری مشکل بنظر می رسد و نیازمند تحقیقات آماری و میدانی فراوان می باشد. علاوه بر آن ، بررسی آمار دقیق جامعه بهائی در جهان احتیاج به بررسی پارامترهای دیگر نیز دارد که ذیلاً به برخی از آن ها اشاره می شود:

1. یکی از معضلات در به دست آوردن آمار دقیق بهائیان ، مشکل چند آئینی و قبول همزمان چند آموزه دینی است که شمارش تعداد واقعی افراد بهائی در جهان را با مشکل روبرو می سازد. گروهی از افراد در جهان بر این باور هستند که می توانند به چند آئین به صورت هم زمان معتقد باشند . این ویژگی در برخی از کشورها از جمله هندوستان بسیار شایع است . به طور نمونه بسیاری از افرادی که امروز خود را بهائی می نامند ، در واقع تنها دوستدار بهاءالله هستند و او را به عنوان یک فرد نجیب و دوستدار صلح جهانی می دانند ولی در واقع بهائی نیستند . یعنی نه تشکیلات بهائی را می شناسند و نه از آن تبعیت می کنند . بلکه براساس دستورات آئین خود یعنی هندوئیسم و یا سایر آئین های موجود در هندوستان رفتار می کنند.

نمونه ای از این آمار را ویلیام گارلینگتن نویسنده و محقق سرشناس آمریکائی که مدت ۲۰ سال عضو جامعه بهائی بود و سپس از این آئین جدا شد، تز دکترای خود اشاره می کند. وی در مورد « تبلیغ دسته جمعی آئین بهائی در Malwa هندوستان » نوشته است. او در مورد پیدایش آئین بهائی در هندوستان تحقیق مفصلی دارد و در مقاله ی « آئین بهائی در هندوستان ، یک راهبرد توسعه ای » می نویسد:

« آیین بهائی در بین افراد روستائی بی سواد که فکر می کردند بهاءالله همان آواتار ( موعود هندیان ) است ، رشد کرد. روستائیانی که با پذیرش دیانت بهائی هیچ گاه آداب و رسوم و اعتقادات خود را کنار نگذاشتند زیرا از نظر آنان قبول آیین بهائی منافاتی با سنت گاو پرستی یا بت پرستی نداشت ».

این مسئله در برخی از کشورهای آفریقائی و قبیله های دور افتاده نیز صادق است . بنابراین ، به نظر می رسد ، ارائه آمار و ادعای وجود حدود ۲/۲ میلیون نفر بهائی در هندوستان در سال ۲۰۰۱ در مقابل آمار رسمی دولت هند که در آن تعداد بهائیان ۱۱۰۰۰ نفر اعلام شده است ، از صحت لازم برخوردار نباشد.

همچنین بعد از رسمی شدن آیین Jains در کشور هند ، این موضوع مورد اعتراض تشکیلات بهائی قرار گرفت و یک کمیسیون از طرف دولت هندوستان جهت بررسی موضوع تشکیل شد ولی به دلیل مبهم بودن جمعیت واقعی بهائیان در هند این کمیسیون در شمارش آمار نیز به نتیجه مطلوبی دست نیافت.

2. بر طبق نصوص و فرامین دیانت بهائی هر نوجوان بهائی بعد از رسیدن به سن بلوغ مکلف است که خود تحری حقیقت نموده و دین خود را انتخاب نمای . بدین ترتیب جزء آمار بهائی ثبت می شود.

شوقی ربّانی در توقیع مورّخ ششم شهرالاسماء ۱۰۲ بدیع خطاب به محفل ملی ایران، ورود بلوغ شرعی را سن ۱۵ سالگی و ورود بلوغ اجتماعی را سن ۲۱ سالگی تعیین می نماید. (6)

بنابر دستورالعمل یاد شده جوان بهائی تا قبل از رسیدن به سن ۱۵ سالگی بهائی محسوب نمی شود و بعد از آن سن باید به محفل مراجعه کند و نام خود را در دفاتر و سجلات بهائی ثبت نماید تا به عنوان بهائی شناخته شود . البته در صورتی که نوجوان در خانواده بهائی بدنیا آمده و سن او به ۱۵ سال تمام برسد می توان خود به خود او را بهائی دانست. با دستورالعمل فوق کودکان زیر ۱۵ سال تمام را نمی توان جزء آمار رشدجمعیت بهائی محسوب نمود .

در یک استدلال دیگر، می توان به این نتیجه رسید که با توجه به اینکه جوانان بهائی در سن ۲۱ سالگی به سن بلوغ اجتماعی می رسند و قادرند درک صحیحی از انتخاب دین داشته باشند. بنابراین تحقیق و انتخاب آئین بهائی در سن ۲۱ سالگی می بایست ملاک بهائی بودن یا نبودن قرار گیرد. اگر برای محاسبه ی جمعیت بهائی، ۱۵ سالگی و یا ۲۱ سالگی را ملاک بهائی بودن قرار دهیم می بایست تعداد زیادی از نوزادان و کودکان و حتی نوجوانان بهائی را که هنوز دین خود را انتخاب نکرده اند، از آمار بهائیان حذف نمائیم . در حالی که از سال ۱۹۸۶ تشکیلات بهائی فرم های آمار بهائی را تغییر داده و نوزادان و کودکان بهائی را نیز به صرف اینکه از پدر و مادر بهائی متولد شده اند در شمار آمار بهائیان قرار داده است . این نکته نشانگر آن است که دیانت بهائی در پی بالا بردن آمار جمعیتی خود است. (7)

بیت العدل با تغییر در رویکرد محاسبه ی جمعیت و با هدف نشان دادن آمار بالای خود در ۱۹ جولای ۱۹۸۲ خطاب به محفل ملی انگلستان نوشت:

«…اطفال بهائی بر عکس اطفال مذاهب دیگر بطور اتوماتیک دین والدین خود را به ارث نمی برند. معهذا والدین مسئول پرورش و سعادت روحانی اطفال خود می باشند و محافل روحانی منطقه در صورت ضرورت والدین را در اجرای این وظیفه یاری دهند… لذا طبیعی است که اطفال بهائی را باید بهائی به حساب آورد مگر اینکه دلیلی خلاف آن را ثابت نمایند . کاملاً اشتباه است که فکر کنیم طفل بهائی باید تا سن ۱۵ سالگی در یک نوع غفلت یا بلاتکلیفی روحانی بماند و در آن سن بهائی شود… » (8)

با توجه به مطالب ذکر شده، به نظر می رسد که آمارهای ارائه شده در جوامع بهائی با احتساب نوزادان و کودکان است.

۳. پدیده ای دیگر که در جامعه بهائی باید مورد توجه قرار گیرد ، آمار کسانی است که به صورت رسمی از عضویت در جامعه بهائی انصراف می دهند و یا بر اثر اختلاف با تشکیلات بهائی و انتقاد به آن از جامعه ی بهائی در کشورهای مختلف اخراج می گردند. افراد اخراج شده از جامعه ی بهائی حق مراوده با خانواده و بستگان خود را ندارند (9) و در صورت ارتباط آنان نیز از جامعه بهائی اخراج می شوند که این پدیده یکی از عوامل مهم در کاهش آمار جامعه ی بهائی است . همچنین تعداد زیادی از افراد با وجود سابقه ی بهائی بودن هرگز در تشکیلات بهائی حضور نداشته و دلیلی که بتواند بهائی بودن آنان را اثبات نماید ، وجود ندارد .

آقای پروفسور رابرت استاکمن در مورد رشد جمعیت بهائی در امریکا در سال ۱۹۹۸ می نویسد: « از تعداد ۱۳۸۰۰۰ نفر بهائی تسجیل شده در امریکا تنها از نیمی از آن ها آدرس تأیید شده وجود داشت » . (10) این به آن معنی است که بسیاری از بهائیان بدون اعلام تغییر محل خود به تشکیلات بهائی به زندگی شخصی خود پرداخته و علاقه ای به عضویت در تشکیلات و حضور در برنامه های موسوم به حیات بهائی و مطلع نمودن تشکیلات از آخرین وضعیت خود نداشتند. در این حالت چند فرض متصور است: این افراد اعتقادی به دیانت بهائی نداشته و از آن خارج شده و یا به آیین قبلی خود برگشته اند و یا همزمان خود را معتقد به دو یا چند آیین دانسته و آیین واحدی ندارند و یا به گروه های دیگر بهائی که شهرت چندانی ندارند، پیوسته اند.

بر اساس گزارش رضوان ۲۰۱۴ انجمن شور روحانی بهائیان امریکا فقط در سال ۲۰۱۳ تعداد ۲۹۰ نفر از بهائیان امریکا درخواست حذف نام و خروج از بهائیت را داده اند ، که این روند در سایر کشورها نیز می تواند قابل تصور باشد. اگرتعداد افراد مستعفی و اخراج شده از بهائیت و خانواده های آنان را نیز به حساب آوریم ، به این نتیجه می رسیم که نمی توان به تخمین ها و برآوردهای آماری غیررسمی موجود در وب سایت های مختلف چندان اعتماد کرد.

۴. محاسبه ی تعداد پیروان آئین بهائی در سرزمین ایران نیز ساده تر از دیگر جوامع نیست . زیرا با توجه به محدودیت فعالیت و عدم وجود تشکیلات رسمی بهائیان در ایران ، محاسبه ی آمار دقیق جمعیت ایشان با مشکل روبرو است . اگر چه در اعتقادات بهائی تقیه و پوشاندن عقیده مجاز نیست ؛ اما سابقه نشان می دهد که در شرایط خاص، بهائیان به دلیل شرایط اجتماعی و برای کسب موقعیت های شغلی یا اجتماعی و تحصیلی ، خود را غیربهائی معرفی نموده اند. این پدیده در برهه ای از زمان آنقدر شایع شد که بیت العدل طی پیامی (11) اعلام نمود که بهائیان می توانند در پرسشنامه های ارائه شده از سوی مقامات دولتی، خود را مسلمان معرفی کنند که می تواند نشانگر امکان نوعی کتمان عقیده در مجامع عمومی و حتی خصوصی بهائی باشد.

اگر چه دادن آمار دقیق از بهائیان ایران برای بیت العدل و تشکیلات بهائی به دلیل اشراف نسبتا دقیق بر بهائیان کار چندان مشکلی نیست، اما کتمان آمار واقعی بهائیان و هم چنین مصلحت ندانستن اعلام آن می تواند سؤال برانگیز باشد.

۵. با وقوع انقلاب اسلامی تعداد زیادی از مجموع حدود ۲۵۰۰۰۰ بهائی ایران ، به خارج از کشور مهاجرت کردند . همچنین از آن زمان تا کنون، جمع کثیری از بهائیان به دلیل وجود مشکلات و برخی محدودیت ها در تبلیغ بهائیت و در پی کسب وضعیت و امکانات بهتر، ایران را ترک کردند . با این وجود وب سایت های بهائی هنوز تعداد ۳۰۰ هزار نفر را به عنوان تعداد بهائیان ساکن ایران ارائه می دهد . این عمل به این معنی است که تشکیلات بهائی صداقت لازم را در ارائه ی آمار واقعی بهائیان از خود نشان نمی دهد.
در انتها لازم است به عنوان نتیجه گیری بیان شود که با توجه به نکات فوق، خبر دادن از آمار دقیق بهائیان در چنین موقعیتی که بیت العدل اعظم هیچ سخنی از آن به میان نمی آورد و حتی انتشار آن را به مصلحت نمی داند، کاری بس دشوار است. این مقاله تحقیقی محدود بود تا نشان دهد جامعه ی بین المللی بهائی در مورد آمار اعضای خود حقیقت را نگفته و در برخی از موقعیت ها نیز آماری بیش از آمار حقیقی را توسط رسانه های مرتبط جمعی منتشر می کند.

پی نوشت
___________________________________________________________________________

۱. اخبار امری شماره ۵ شهریور ۱۳۲۹ ص ۱۰۰ .
۲. MARGIT WARBURG, WORLD CITIZENS, Brill Publications , 2006 ,The Netherlands,p.218.
۳. اخبار امری شماره ۴ مرداد ماه ۱۳۲۷ ص ۹۰ ، اخبار امری شماره ۶ مهر ماه ۱۳۲۷ ص ۱۱۹ .
۴. پیام هفتم June سال ۲۰۰۷ .
۵. توقیعات مبارکه ۱۹۲۷ – ۱۹۳۹ ، شوقی افندی، صفحه ۲۳۳ .
۶ . گنجینه حدود و احکام، صفحه ۱۴۵ .
۷. MARGIT WARBURG, WORLD CITIZENS, Brill Publications , 2006 ,The Netherlands,p.227.
۸ . انوار هدایت ص ۱۹۶ بند ۵۱۲ .
۹. اخبار امری، شماره ۳، تیرماه سال ۱۳۳۰ ، صفحه ۱۳ – نمونه ای از برخورد تشکیلات بهائی با فرد طرد شده.
۱۰. bahai-library.com/stockman_bahai_membership_statistics
۱۱ . پیام ۱۵ دسامبر ۲۰۱۱ .