سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران، علاوه بر تعامل ناشران و مخاطبان، فرصتی مغتنم برای آشنایی با بخشی از فعالیت‌های فضای فرهنگی کشور بود که علاوه بر نشر کتاب در حوزه‌های دیگری نیز به تولید محتوا می‌پردازند. پایگاه خبری بهایی پژوهی از جمله این موسسات است که علاوه بر انتشار کتاب و داشتن پایگاه خبری، 5 سال است که فصلنامه تخصصی بهایی‌شناسی را نیز منتشر می‌کند.
این فصلنامه که شماره 20 آن در زمستان سال 1400 منتشر شده است، با رویکردی فرهنگی- اجتماعی در نقد بهاییت در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. به بهانه حضور این موسسه در نمایشگاه کتاب گفت‌وگویی با حمید فرناق، پژهشگر، نویسنده، مترجم و بهائی پژوه در مورد ضرورت این شکل از پژوهش در حوزه دین، اجتماع، فرهنگ و تاریخ داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
نیاز به انتشار مجموعه‌ای با محوریت شناساندن و نقد بهاییت از چه زمانی شکل گرفت؟
دوستان ما از حدود سال 83 سایتی را با این عنوان افتتاح کردند اما این که نیاز اولیه برای این پژوهش برای من از کجا آغاز شد، در حقیقت این امر به نخستین آشنایی من با بهاییت در پیش از انقلاب باز می‌گردد. من در دانشکده همکلاسی داشتم که بهایی بود و تبلیغ بهاییت می‌کرد. این موضوع در آن زمان برای ما امر جدیدی بود و من چون خانواده و ریشه مذهبی داشتم جرقه‌ای شد تا بیشتر به تحقیق در مورد این گروه بپردازم. البته همکلاسی من بعد از چند ماه برای تبلیغ بهاییت در خارج از ایران، به کشور اسپانیا رفت، چرا که بهاییان در داخل و خارج از کشور برنامه‌های مدون تبلیغاتی دارند. به همین دلیل او نیز به اسپانیا رفت و در همان جا هم ماندگار شد.
در حقیقت میزان تبلیغات بسیار عجیبی که بهاییان دارند، مهم‌ترین انگیزه برای من شد که به مطالعه پیرامون آنها بپردازم چرا که به عنوان فردی مذهبی، نمی‌خواستم در این موضوع بی اطلاع و مبتدی باشم. بعد از انقلاب نیز به تدریج و با استفاده از امکانات فضای مجازی تبلیغات بهاییان بیشتر شد، ما نیز با همراهی برخی از دوستان، که آنها نیز مذهبی و دغدغه‌مند بودند، سایت بهایی‌پژوهی را افتتاح کردیم. در آن زمان این سایت فروم داشت و این برای بهائیان غیر منتظره بود چون تا آن تاریخ هیچ سایت پژوهشی دو طرفه برای گفتگو با بهائیان وجود نداشت، لذا بهاییان به آن سر می‌زدند و در تالارهای متعدد ، گفت و گو می‌کردند و مطلب می‌گذاشتند. به تدریج و در این مسیر مجموعه اطلاعات قابل توجهی فراهم شد. علاوه بر مقالات نوشته شده جدید، برخی از مقالات نویسندگان قدیم ایرانی، مانند مقالات استاد محیط طباطبایی نیز به زبان روز درآمد. علاوه بر این و از آنجا که من زبان انگلیسی خوانده بودم، توانستیم از مجلات و مقالات بهاییان و منتقدان آنها که به این زبان و در فضای مجازی قابل دسترس بود هم استفاده کنیم.
ما در مطالعات خود، در قبل از انقلاب، تنها بر حوزه تبلیغات بهاییان در داخل کشور متمرکز بودیم، اما بعد از انقلاب، با حجم زیادی از تبلیغات برنامه‌ریزی شده زیر نظر بیت‌العدل که سازمان مدیریت بهائیان در اسرائیل است در کشورهای مختلف مواجه شدیم و مطلع شدیم که فعالیت آنها چقدر هماهنگ است. از حدود سال 1937 ، زیرنظر شوقی افندی، رهبر سوم بهائیان برنامه های مدون تبلیغی برای بهاییان تهیه شد. در فاصله سالهای 1953 تا 1963 برنامه تبلیغی – تشکیلاتی ده ساله بهائیان درکشورهای مختلف اجرا شد؛ و در ادامه هم با برنامه‌های دیگری ادامه پیدا کرد. آخرین سری این برنامه‌ها هم نقشه 20 سالهای بود که از 2001 تا 2021 را شامل می‌شد که این 20 سال هم به 4 برنامه 5 ساله تقسیم شده بود.
همانطور که می‌بینیم عمده‌ترین فعالیت بهاییان، کار تبلیغی بر روی غیربهائیان است و شما هیچ گروه مذهبی دیگری را نمی‌بینید که در این حجم دست به تبلیغ بزنند. به عبارتی می‌توان گفت آنها تبلیغاتی جنون آمیز با حجم فعالیت رسانه‌ای بسیار عظیم انجام می‌دهند. تعداد جمعیت این گروه در کل دنیا کمتر از یک میلیون نفر است، اما باور کنید از یک میلیارد و 200-300 میلیون مسلمان تبلیغاتشان بیشتر است.
بعد از انقلاب که سیاست‌های ایران با کشورهای اروپایی و آمریکا زاویه دار شد، آن کشورها عملا تریبون‌های خود را در اختیار بهاییت گذاشتند. علاوه بر آن از بهاییت به عنوان ابزار و زمینه‌ای که می‌توانند از طریق آن به ایران فشار بیاورند، استفاده می‌کنند. تمام این موارد زمینه ای شدکه ما را به تحقیق و انتشار در این حوزه وارد کرد.
فصلنامه بهایی‌شناسی چه محورهایی دارد و چه مباحثی را مورد توجه قرار می‌دهد؟
رویکرد اصلی فصلنامه بهائی شناسی معرفی و نقد علمی،منصفانه و مودبانه بهائیت است. با توجه به اینکه امروزه بهاییت یک سازمان غیردولتی بین‌المللی است و در سطح بین‌المللی به عنوان یک جامعه بین‌المللی شناخته می‌شود که در کشورهای مختلف فعالیت می‌کند، ما نیاز رویکردی بین‌المللی داریم.
دوم این که ما صرفا قصد نقد ایده و عقیده بهاییان را نداریم، بلکه در مطالب خود به بررسی‌های تاریخی- اجتماعی هم می‌پردازیم. نگاه سوم ما نیز این است که نقد علمی، منصفانه و بدون پرخاش انجام دهیم. ما بیش از هر چیز به دنبال این هستیم که به بهاییان بگوییم شما نباید این روند تبلیغی را داشته باشید و برای مثال نخواهید یک بچه مسلمان را بهایی کنید. علاوه بر این از نظر تشکیلاتی هم وابسته به خارج نباشید. چرا که بهاییان بیت‌العدل را مصون از خطا می‌دانند و هر آنچه بیت‌العدل بگوید را اجرا می‌کنند. ممکن است برخی از دستورات بیت العدل منافع ملی کشورهایی که این افراد در آن ساکن هستند – برای مثال ایران و یا مصر – را به خطر بیاندازد. یعنی در این کشورها اگر یک فرد مسلمان هم برود و از یک موسسه خارجی در موضوعات امنیتی تبیعت کند، با او برخورد می‌شود؛ و بنابراین حساسیت بر این موضوع ارتباط به بهایی بودن یا نبودن این افراد ندارد. ما این موضوع را به بهاییان تفهیم می کنیم چرا که آنها ادعا می‌کنند یکی از تعالیمشان این است که از قوانین کشوری که در آن زندگی می‌کنند، تبعیت می کنند.
واکشن‌ها به انتشار به این فصلنامه چگونه بوده است. آیا از سمت بهاییان جبهه‌گیری انجام شده است؟
شماره اول نشریه ما که منتشر شد، یکی از مبلغین بهایی، جوابی را از طریق یک واسطه برای یکی از مقاله‌های ما فرستاد که اتفاقا همکاران ما هم از این موضوع استقبال کردند و پاسخ دادند و روشنگری کردند. اما در ادامه گویی بیت‌العدل به او گفت این کار را ادامه ندهد چرا که به سودش نخواهد بود. در داخل هم هرکس از غیربهائیان که مطلع شده از این موضوع استقبال کرده است هر چند در حال حاضر وضعیت چاپ و نشر در کشور موقعیت خوبی ندارد. مخاطبان ما در این نشریه اساتید دانشگاهی، دانشجویان مقطع ارشد و تکمیلی، روحانیونی که کار ارشادی می‌کنند و … هستند چرا که نقد موثر یک جریان، نیازمند آگاهی کافی و دقیق از یک موضوع است. سایت ما از سال 83 شروع به فعالیت کرد اما فصلنامه اکنون به شماره 20 رسیده ، یعنی 5 سال است که منتشر می‌شود و این انتشار مداوم بوده است.
برنامه‌های آینده شما در این مجموعه چیست، آیا به جز انتشار فصلنامه برنامه دیگری دارید؟
ما در کنار فصلنامه کتاب هم منتشر می‌کنیم. علاوه بر این دوستان ما آمادگی برای برگزاری دوره‌های آموزشی در مورد بهاییت هم دارند. تا امروز هم در چند حوزه علمیه و دانشگاه، دوره‌هایی را برای طلاب و دانشجویان، با موضوعاتی چون تاریخچه بهاییت،تعالیم، و فعالیت‌هایی که امروزه بهاییان دارند، برگزار کرده‌اند. شاید بسیاری ندانند که بهاییت با چنین سیستم برنامه‌ریزی شده‌ای در کشورهای مختلف حضور دارد. آگاهی از اقدامات بهاییان و این که برنامه‌های محوری‌شان چیست و چه کارهایی انجام می‌دهند بسیار ضروری است. چرا که اگر ما قرار است مقابله‌ای با فعالیت تبلیغی بهاییان داشته باشیم، باید بدانیم این مقابله به چه نحوی باشد.
برای مثال بهاییت ادعا می‌کند چیزی حدود 5 تا 7 میلیون جمعیت در دنیا دارد و این ادعا را از 20 -25 سال پیش تکرار می کند و رفرنس آنها هم سایتی به نام Christian database است. در حالی که خود بیت‌العدل هر شش ماه یکبار گزارشی از تعداد بهاییان، در کشورهای مختلف جمع آوری می‌کند و در این آمار جزییاتی چون تعداد افرادی که بهایی هستند، به کشورهای دیگرمهاجرت کرده‌اند، یا از بهاییت خارج شده‌اند، هم آورده می‌شود. بنابراین، حداقل برای من این موضوع قابل قبول نیست که بهاییت برای اعلام تعداد افراد خود به یک موسسه مسیحی اتکا و استناد کند. آنچه من در مطالعات خود به دست آورده‌ام نشان می‌دهد جمعیت بهاییت در جهان کمتر از یک میلیون نفر است. برای مثال بهاییان در همان آماری که آن را از آن سایت بالا نقل می‌کنند می گویند تعداد بهاییان در آمریکا 650 هزار است اما من به واسطه کارتحقیقی طولانی در این حوزه و ارتباطاتی که با برخی از این افراد دارم متوجه شده‌ام که تعداد بهاییان در آمریکا، طبق اعلام محفل ملی بهائیان امریکا در گزارش کانونشن ملی آمریکا بیش از 74 هزار نفر نبوده است. البته ما کار تحقیقی دیگری با محور جمعیت‌شناسی هم در مورد موضوع جمعیت بهائیان امریکا انجام داده و با توجه به تعداد افراد فوت شده بهایی جامعه آمریکا و بهره‌گیری از ضریب فوت کل جامعه امریکا به این نتیجه رسیدیم که جمعیت بهاییان آمریکا باید زیر 30000 نفر باشد!
علاوه بر این، ما گزارش دیگری در مورد بهاییان در دانمارک داریم که بر اساس پژوهش پروفسورمارگیت واربرگ استاد رشته جامعه شناسی ادیان در این کشور است. او کتاب مفصلی با نام شهروندان جهانی با موضوع بهاییت دارد ( این کتاب در مراحل پایانی ترجمه است) که اطلاعات جمعیت شناسی بهائیان دانمارک را با همکاری محفل ملی بهاییان دانمارک به دست آورده است. او در این پژوهش با جزییات کامل توضیح می‌دهد که تعداد کل بهاییان در دانمارک 144 نفر بوده است(از ظفل شیرخوار تا افراد مسن). در حالی که در آن پایگاه اینترنتی این تعداد 1250 نفر ذکر شده است. این تناقض در مورد تعداد بهاییان در کشورهای دیگر هم وجود دارد.
به عنوان گفتار پایانی تاکید می‌کنم که بهاییت گروهی تبلیغی است که سعی دارد با خدعه و فریب اطفال و نوجوانان غیربهائی و در مرحله بعد والدین آنها را جذب گروه خود کند؛ و همین امر باعث شده است که در کشورهای مختلف مورد سوظن قرار بگیرد و هر کدام از کشورها به نحوی سعی در محدودیت تبلیغات این گروه داشته باشند. معمولا افراد بهائی در ابتدا نمی‌گویند که قصد تبلیغ دارند و از راه‌های مختلف همچون جشن تولد، پارتی، برنامه موسیقی ، دوستی و …. برای این تبلیغ استفاده می‌کنند، این موضوعی است که باید محدود شود چرا که نوعی فریبکاری محسوب می‌شود و برای بسیاری مطلوب نیست. لذا در کشورهای مختلف، از جمله در ترکیه، اندونزی، مالزی و پاکستان می‌گویند بهاییان می‌توانند عقیده فردی فعالیت داشته باشند اما حق تبلیغ و فریبکاری ندارند. منابع مالی بهائیان هم تا بحال از سوی بیت العدل هیچ گزارشی نداشته است ظاهرا به تبرعات بهائیان و درآمد شرکت های اقتصادی تابعه وابسته اند اما مطلب بسیار رازآلود است برای نمونه خیرا بنای یادبود عبدالبهاء که مشغول ساخت آن بودند دچار آتش سوزی شد که حدود یکصدمیلیون دلار هزینه کرده بود و خاکستر شد و بناهای مختلفی که در شهرهای مختلف ایجاد می کنند. طبق کتاب مقدس انها بیت العدل از جریمه ها هم می‌تواند تغذیه شود مثلا اگر دو بهایی مرتکب فحشاء شوند هریک باید ۹ مثقال طلا به بیت العدل بدهند و هربار که تکرار کنند این جریمه دو برابر قبلی خواهد بود!
برگرفته از خبرگزاری کتاب ایران: https://www.ibna.ir/fa/longint/321870/